Nöbetçi Eczaneler
✍️ | Songül KILINÇ‘ın kaleminden / 29.10.2025
CUMHURİYET: Milletin egemenliği kendi elinde tuttuğu ve bunu belirli süreler için seçtiği milletvekilleri aracılığıyla kullandığı yönetim biçimi. (Arapça kökenli) TDK sözlük
DEMOKRASİ: Halkın egemenliği temeline dayanan yönetim biçimi; el erki, demokratlık. (Fransızca kökenli) TDK sözlük
29 Ekim 1923’te Ulu Önder Mustafa Kemal Atatürk önderliğinde cumhuriyet ilan edildi. Bu tarihte ilan edilen cumhuriyet anlaşıldı mı, uygulandı mı, uygularken halkın hakkıyla öğrenmesi için gereken çaba / destek sağlandı mı ya da sağlanırken insanların hakları dikkate alındı mı?.. gibi soruların cevabı nedir?
Cumhuriyet milletin egemenliği elinde tuttuğu yönetim biçimiydi ama bizim yönetim tarihimize ilk zamandan baktığımızda halkın değil yönetilenlerin egemen olduğu bir yönetim görüyoruz.
Demokrasi olabilmesi demek farklı seslerin mecliste olması demektir. Ülke sınırları içinde yaşayan her halkın sorunlarını dile getirecek, onların seçtiği insanların olması demektir. Mecliste böyle bir ortam sağlanırsa o zaman cumhuriyet ve demokrasiden bahsedilebilir.
Cumhuriyetin ilk partisi Cumhuriyet Halk Fırkası 9 Eylül 1923’te kuruldu. Demokrasinin ilk adımı olan Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası 17 Kasım 1924’te Atatürk’ün isteği üzerine kuruldu. 5 Kasım 1925’te baskılar sonucu parti başkanı partiyi feshetti. İlk demokrasi girişimi gerçekleşemedi.
12 Ağustos 1930’da Atatürk’ün isteğiyle Serbest Cumhuriyet Fırkası kuruldu; yine aynı yıl içinde muhalif sese sabredemeyenlerin baskısıyla 17 Kasım 1930’da parti başkanı partiyi feshetti. İkinci demokrasi girişimi sadece dört ay sürdü.
1946 yılında ilk demokratik şekilde 6 partinin katıldığı bir seçim yapıldı. Bu seçimde açık oy-gizli sayım yapıldığı için şaibeli sonucu ile tarihe geçti. Üçüncü demokratik girişim de hakkıyla gerçekleşemedi.
1950 yılında ikinci demokrasi seçimine gidildi. Ve Türkiye Cumhuriyeti devletinin ilk demokratik seçimi yapıldı ve demokratik hareket uygulandı. Yerel seçimlerde bu gerçekleşmezse de genel seçimlerde gerçekleşmişti. 1954 seçimleri de demokratik bir ortamda gerçekleşti.
1946’dan 1950’ye kadar süren bu demokratikleşme hareketi en demokratik olmayacak ve dünya tarihine en hazin bir olay olarak geçmişti. Millî Birlik Komitesi, 27 Mayıs 1960’ta Demokrat Parti Hükûmetini darbeyle devirerek siyasi iktidarı ele alan ve sonradan başına Cemal Gürsel’in getirildiği Türk Silahlı Kuvvetlerine mensup otuz sekiz kişilik askerî cuntadır. Ve bundan Türkiye Cumhuriyeti devletine kalan tek şey kurulan her demokratik düzenin darbelerle yok edilmesi oldu. Devam eden 12 Mart 1970 askeri muhtırası, 12 Eylül 1980 darbesi, 28 Şubat 1999 süreci, 15 Temmuz darbesi askeri baskılarla hükümetler feshedildi ya da feshedilmeye zorlandı.
Anayasa Mahkemesine 45 yılda 47 siyasi parti için kapatma davası açılmış. Bunların 1961-1982 arasında altısı, 1982’den sonrasında 41 kapatma davasından 40 kapatma ile sonuçlanmıştır.
27 Ocak 2024 seçimlerinde 35 siyasi parti seçimlere girdi ve mecliste sadece 17 partinin milletvekili var. Düşüncem o ki her partinin en az bir milletvekili olmalı; bir parti %50 gibi bir çoğunlukla başa gelmemeli. Halkın demokrasinin böyle bir şey olduğunu bilmeli. Hiçbir kişinin veya grubun eline her kararı tek başına alacak güç verilmemeli ve seçim tarihimiz hep tek başına kararlar alacak hükümetler tarafından yönetildi ve demokratik olmayan şekilde feshedildi. Neydi CUMHURİYET ve DEMOKRASİ? Halkın iradesiydi. Halkın iradesi halkı gözeterek hareket etmeliydi.
Türkiye Cumhuriyeti, 29 Ekim 1923’te kurulmuştur ve 2023 yılında 100 yılı gerisinde bırakmıştır. Cumhuriyet 29 Ekim 2025’te 102. yaşını kutlayacaktır.
102 yıldır demokrasi ile hakkıyla yönetilememiş bir cumhuriyet. Ne yönetenlerin ne yönetilenlerin hakkını veremediği iki kelime: CUMHURİYET ve DEMOKRASİ. Yönetenlerden beklentimiz halkın hepsini kucaklayarak adalet kelimesinin hakkını vererek yönetmeleri; yönetilenden beklentimiz hoşgörü içinde adaleti kendi içlerinde koruyarak yaşamaları.
İlerleme yolunda bir asırda attığı adımı bu ikinci asırda bine katlayacağı umuduyla, umut varım. Umudum; darbeler, cuntalar ve muhtıralar yaşamayan bir neslin CUMHURİYET ve DEMOKRASİyi idrak edip yaşayıp yaşatmalarıdır.
Umut, saygı ve sevgiyle selamlıyorum.